Câu chuyện về một cuộc cách mạng trên cánh đồng cỏ (phần 2)

Nhà Satalin đã phát minh ra những thứ công cụ cực kì đơn giản nhưng hiệu quả như “bóng cây di động” là một cái khung sắt gắn mái che bằng bạt có thể dễ dàng dịch chuyển và một cái hàng rào điện nhẹ có tác dụng hệt như bầy thú săn mồi trong tự nhiên mà nhờ có hai thứ ấy, đàn bò rất ngoan ngoãn và chăm chỉ dịch chuyển đến các khu vực khác nhau đúng theo kế hoạch của vị chủ quầy xa-lát.

Quầy xa-lát hay bữa tiệc cỏ là cách Joel âu yếm gọi đồng cỏ của mình. Bầy gia súc thường chỉ được ở trên mỗi bãi cỏ một thời gian nhất định trước khi bị cái hàng rào điện lùa chúng đi chỗ khác. Thời gian ở lại vừa tích cực vừa ngắn ngủi của chúng trên bãi cỏ có tác động rất lớn trong sự tương tác của loài vật với cỏ và đất đai.

Gia súc không chỉ ăn cỏ mà còn giúp cỏ phát tán và thụ phấn cho hạt thông qua phân của chúng. Vết móng của gia súc tạo ra những hố nước nhỏ khắp bãi cỏ giúp cho cỏ nảy mầm và tất nhiên chất thải của chúng là nguồn chất hữu cơ nuôi dưỡng bãi cỏ tốt nhất.

Sau khi bị đàn bò tấn công, cỏ sẽ tập trung năng lượng để tái tạo lại lớp lá mới. Tổng năng lượng chúng sinh ra trong giai đoạn phục hồi này lớn hơn tổng năng lượng chúng sinh ra trong cả cuộc đời nếu không gặp một sự tấn công nào cả. Nên việc “bị” đàn bò tiêu diệt, bằng cách nào đó lại khiến cho cây cỏ mọc khỏe và mạnh hơn bao giờ.

Trong lúc nhiều lớp lá mới được mọc thêm thì nhiều búi rễ của cây cỏ phải bị chết đi và điều này có tác dụng cực kì lớn trong việc làm cho đất đai trở nên màu mỡ hơn, tơi xốp và đầy chất mùn dinh dưỡng.

Nếu bạn quan sát trong tự nhiên bạn sẽ thấy các đàn gia súc luôn di chuyển đến những bãi cỏ mới vừa để đợi cỏ mọc trở lại vừa để bảo đảm rằng chúng sẽ không bị lây nhiễm bệnh tật từ các kí sinh trùng sống trong chính phân của chúng. Cũng trong tự nhiên các loài chim luôn đi theo các loài ăn cỏ không chỉ giúp ăn bớt các loài côn trùng vo ve làm phiền bầy ăn cỏ, mà chúng còn giúp nhặt các ấu trùng của động vật kí sinh trong những đống phân khổng lồ giúp phá vỡ nhiều chu kì dịch bệnh.

Tự nhiên vốn không hề có khái niệm về chất thải vì chất thải của sinh vật này luôn trở thành thức ăn của một sinh vật khác, không có bất cứ gì bị bỏ phí trong tự nhiên cả.

Áp dụng chính xác mô hình ấy vào trang trại của mình, nhà Satalin dùng đàn gà như đội công nhân vệ sinh chăm chỉ và hiệu quả nhất. Đàn gà tại trang trại Polyface được thiết kế ở trong một ngôi nhà di động có thể dịch chuyển đi khắp nơi và nhờ đó đàn gà cũng được thả đều khắp đồng cỏ vài ngày sau đàn bò.

Cụ thể là đàn gà sẽ được thả ra đồng cỏ chỉ 3 ngày sau đàn bò, vừa chuẩn thời gian cho những con ấu trùng đang sống trong phân bò đủ mập mạp và béo ngậy. Kết quả là đàn gà có một lượng thức ăn giàu protein khổng lồ đến từ phân bò cũng như những côn trùng sống trong bãi cỏ và tất nhiên chúng cũng ăn những lá cỏ ngon lành nữa. Tất cả những thứ ấy giúp cho thịt và trứng của loài gà này đặc biệt giàu dinh dưỡng và rất ngon.

Giờ thì bạn đã hiểu tại sao có thể nói trang trại này đang thực hiện những thuật giả kim mà khoa học dù rất tiến bộ cũng không thể nào làm được: biến côn trùng và cỏ thành thịt gà hay biến ấu trùng trong phân bò thành trứng gà mà chẳng cần máy móc hay công nghệ gì ghê gớm, tất cả những gì chúng ta cần là một con gà!

Trong quá trình kiếm ăn trên bãi cỏ, đàn gà vô tình giúp cỏ rất nhiều bằng cách rải đều khắp nơi không chỉ phân của chúng mà còn phân của đàn bò trước đó. Mọi bên cùng có lợi.

Hệt như những gì xảy ra tại trang trại vô canh, mối quan hệ của tất cả mọi thực động vật nơi này là một mối quan hệ hợp tác tương hỗ hai bên cùng thắng. Ấy cũng chính là sự kì diệu của tạo hóa mà nếu chúng ta biết cách vận dụng thì chẳng cần đến khoa học nào giúp sức nữa cả.

Tại nơi này, cỏ nuôi gà và bò, bò nuôi gà và cỏ để rồi gà cũng giúp nuôi cỏ và nuôi bò nữa. Thật là một mối quan hệ tay ba, tay năm vô cùng phức tạp và thú vị. Chúng không chỉ mô phỏng chính xác những gì đang thực sự xảy ra trong tự nhiên mà còn mang đến cho các loài vật những “quyền” mà loài ấy cần và mong muốn.

Một chuyện rất nhỏ nhưng bài học thì không hề nhỏ: Bò vốn được quyền ăn cỏ cũng như gà được quyền ăn tạp. Ai cũng biết điều đó trừ nền công nghiệp thực phẩm. Bằng khoa học và nghiên cứu, con người đã say xưa lấy đi quyền tự nhiên của các loài và thay vào đó những lợi ích kinh doanh mà tại đó vì ngô quá nhiều và quá rẻ nên gà, lợn, bò… bất kể loài nào với đặc tính tự nhiên gì cũng chỉ được ăn duy nhất một món ngô, trộn với các loại thuốc men, kháng sinh, hóa chất. Và chúng ta vẫn còn mặt mũi gọi đó là tiến bộ sao?

Tuy trang trại Polyface được xây dựng nhờ vào việc bắt chước những mối quan hệ của các loài trong tự nhiên nhưng họ không hề bắt chước tự nhiên một cách mù quáng. Họ mô phỏng tự nhiên sao cho tất cả các loài tham gia mô hình ấy đều được thể hiện đầy đủ nhất những đặc điểm riêng về sinh lý của chúng để không chỉ làm lợi cho chúng mà còn lợi cho các loài khác nữa.

Không chỉ dừng lại ở gà và bò, trang trại Polyface còn những loài khác nữa và tất cả chúng cũng đều được đặt trong mối quan hệ tương hỗ phức tạp với tất cả các bên.

Đối với bầy thỏ, khi chúng xong việc với đồng cỏ thì sẽ được chuyển vào sống trong các lồng treo phía trên một lớp vỏ bào dày. Bên dưới cái lồng ấy, lũ gà rất thích thú khi được đào bới lớp bào đầy nước tiểu của thỏ để tìm giun đất. Chính nhờ việc đào bới của đàn gà trong lớp bào cưa mà thứ nước tiểu đầy nito vô cùng nặng mùi của bầy thỏ sẽ được hô biến thành một lớp phân trộn giàu các bon và dinh dưỡng – nơi sinh sống của giun đất – thức ăn ưa thích nhất của lũ gà.

Gà tây thì được chăn thả trong vườn nho để chúng không chỉ gặm cỏ mà còn ăn sâu bọ và bón phân cho những gốc nho nữa. Mối quan hệ tương hỗ này cho hiệu quả về tổng sản lượng cao hơn cả khi nuôi trồng hai thứ riêng biệt với chi phí cực thấp vì nhờ lũ gà mà vườn nho không cần phân bón, làm cỏ hay phun thuốc trừ sâu chút nào.

Chuồng bò tại trang trại Polyface cũng được cải tiến để sao cho phân của chúng thải ra sẽ nằm ở dưới nền đất thấp trong khi đàn bò thì được an toàn cao trên bên nhờ những tấm nâng di động. Phân bò thay vì được đưa ra khỏi chuồng thì cứ nằm nguyên trên nền và được phủ thêm những lớp rơm hoặc bào cưa.

 Khi chiếc bánh nhiều tầng gồm phân bò, vỏ bào, rơm cao dần lên thì Joel bỏ thêm vào đó một chút bí mật: vài giỏ đầy ngô sẽ được rắc đều lên đó. Trong mùa đông dài lớp nền nhiều tầng phân hủy tạo thành phân trộn song song tạo ra nhiệt giúp sưởi ấm đàn bò, giúp giảm nhu cầu thức ăn của chúng cùng lúc làm cho các hạt ngô bên trong lên men.

… Còn nữa

Trích sách Tại sao chúng ta không hạnh phúc? Phi Tuyết

Đọc phần 1 “Câu chuyện về cuộc cách mạng trên cánh đồng cỏ” tại đây

Vân Hồng

Xem thêm về: Cánh đồng cỏ

Danh mục: Tủ sách nông nghiệp