Mùa mưa đến, không chỉ mang theo nguồn nước tưới cho cây trồng, lấp đầy những giếng cạn mà những cơn mưa lớn sẽ còn cuốn đi đất đai, dinh dưỡng trong đất khiến đất xói mòn nghiêm trọng, tạo nên những con đường trơn trượt, những dòng lũ dữ dội đục ngầu.
Nội dung bài viết
1. Mưa mang đi của nông dân những gì?
Những cơn mưa nặng hạt trút xuống những nương rẫy, vườn cây ăn trái vốn đã “hở hang” do thiếu đi lớp cây cỏ che phủ càng trở nên mong manh trước dòng nước cuốn. Hàng trăm tấn đất bị cuốn đi mỗi năm theo dòng nước.
Lớp đất màu mỡ bị cuốn trôi mang theo vô số dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng.
Việc mất đi lớp đất mặt làm giảm phì nhiêu của đất, khiến cho cây trồng không đủ dinh dưỡng để phát triển.
Để bù đắp cho lượng dinh dưỡng bị rửa trôi, nhà vườn buộc phải tăng cường bổ sung phân bón vào đất gây tốn kém chi phí và công sức.
Không chỉ cuốn đi dinh dưỡng, những vi sinh vật có lợi trong đất cũng bị mang đi theo dòng nước, khiến cây trồng thiếu những chiến binh bảo vệ.
Lớp phủ thực vật mất đi khiến lượng nước bổ sung vào từ nước tưới, nước mưa không thể giữ lại trong đất mà trôi nhanh xuống các khe suối, sông ngòi khiến lượng nước ngầm suy giảm mạnh. Vào mùa khô, tình trạng hạn hán thiếu nước sinh hoạt và nước tưới cho cây càng nghiêm trọng.
Không chỉ khiến đất xói mòn, bạc màu, nước ngầm suy giảm. Mưa xuống còn tạo nên những con đường trơn trượt, chia cách giao thông, cản trở con đường vào nương rẫy.
2. Vì sao mưa lại mang đi đất đai dinh dưỡng?
Mưa lớn cuốn trôi đất đai và các chất dinh dưỡng là kết quả của nhiều yếu tố tác động khác nhau, trong đó có những yếu tố cơ bản, ảnh hưởng trực tiếp bao gồm:
2.1. Mặt đất thiếu lớp phủ thực vật bảo vệ
Lớp phủ thực vật như cỏ, cây bụi,… đóng vai trò như một lớp áo giáp bảo vệ đất.
Cây cỏ giúp giảm tác động của mưa:
Rễ của cây cỏ che phủ giúp cố định đất, tạo thành một mạng lưới vững chắc, khi mưa xuống, rễ cây sẽ giữ đất lại, ngăn không cho đất bị cuốn trôi. Lá cây sẽ hứng một phần nước mưa, giảm cường độ va chạm của giọt mưa xuống mặt đất, hạn chế sự phân tán và cuốn trôi đất.
Cây cỏ giúp tăng khả năng thấm nước của đất:
Rễ cây tạo ra các lỗ hổng trong đất, giúp nước mưa thấm sâu vào lòng đất thay vì chảy tràn trên bề mặt. Điều này làm giảm lượng chảy trên bề mặt đất, từ đó giảm thiểu khả năng xói mòn.
Cây cỏ giúp cải thiện cấu trúc đất:
Chất hữu cơ từ lá cây rụng, xác rễ phân hủy sẽ cải thiện cấu trúc đất, làm cho đất tơi xốp hơn, tăng khả năng giữ nước và chất dinh dưỡng.
Khi lớp phủ này bị mất đi, đất trở nên trơ trọi, dễ bị tổn thương trước tác động của mưa gió và các yếu tố tự nhiên khác.
Chúng ta có thể thấy được sự khác biệt ở những cánh rừng nguyên sinh và các nương rẫy, vườn cây ăn trái. Ở rừng nguyên sinh, hệ thống rễ cây phát triển mạnh, đan xen nhau tạo thành một lớp lưới vững chắc. Hệ thống rễ này giúp cố định đất, ngăn chặn sự xói mòn ngay cả khi có mưa lớn. So với rừng nguyên sinh, hệ thống rễ của các vườn cây ăn trái, cây công nghiệp thường đơn giản, không ăn sâu.
Bên cạnh đó rừng nguyên sinh có tầng thảm và lớp mục dày bao gồm cây cỏ và thực vật thấp cùng lá rụng, cành cây mục nát,… Tầng thảm và lớp mục này giúp hấp thụ nước mưa, giảm tốc độ dòng chảy, đồng thời cung cấp chất hữu cơ cho đất, cải thiện cấu trúc đất. Ở các vườn canh tác thường dọn sạch cỏ lá cành lá cây rụng, do đó làm giảm khả năng giữ nước và bảo vệ đất.
2.2. Lực tác động của dòng nước
Khi mưa xuống, nếu trên mặt đất không có vật cản (cây cỏ, cành lá), nước sẽ chảy thành dòng trên bề mặt đất, tạo ra một lực kéo rất mạnh. Lực này đủ sức cuốn trôi những hạt đất nhỏ, đặc biệt là tầng đất mặt màu mỡ, giàu dinh dưỡng, nhiều hữu cơ.
Sự cuốn trôi này làm tăng lượng phù sa trong nước tạo nên những dòng nước đục ngầu.
2.3. Độ dốc của địa hình
Ở những vùng đất có độ dốc lớn, tốc độ dòng chảy của nước càng nhanh, lực kéo của dòng nước càng mạnh, khả năng cuốn trôi đất càng cao.
Mưa là một phần của chu trình tự nhiên, nhưng xói mòn đất lại là kết quả của sự tác động của con người. Chúng ta cần tìm ra những giải pháp cân bằng để vừa phát triển kinh tế, vừa bảo vệ cuộc sống và môi trường.
Bạn muốn hiểu rõ hơn về cây trồng của mình để chăm sóc cây đúng. Bấm vào đây để xem chi tiết 👇