Đất, tài nguyên quý giá của nhân loại, đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có. Tại Việt Nam, tình trạng ô nhiễm môi trường đất do hoạt động sản xuất nông nghiệp ngày càng trở nên nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến an ninh lương thực, sức khỏe con người và sự phát triển bền vững.
Nội dung bài viết
1. Ô nhiễm môi trường đất là gì?
Ô nhiễm môi trường đất là sự tích tụ các chất độc hại, hóa chất, hay các chất gây ô nhiễm trong đất, làm thay đổi cấu trúc và chức năng tự nhiên của đất. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và các sinh vật sống khác.
2. Sản xuất nông nghiệp khiến môi trường đất ô nhiễm như thế nào?
2.1. Sử dụng quá mức phân bón hóa học
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, lượng sử dụng phân bón hóa học bình quân đầu người tại Việt Nam đã tăng gấp đôi so với mức trung bình của thế giới.
Bình quân mỗi năm cả nước sử dụng 10,3 triệu tấn phân bón, trong đó sử dụng phân vô cơ hơn 7,6 triệu tấn, phân bón hữu cơ 2,63 triệu tấn.
Trung bình chỉ 30% lượng phân bón hóa học đa lượng được cây trồng hấp thụ, phần còn lại 70% hoặc ở lại trong đất, hoặc bị rửa trôi ra hệ thống sông, suối hoặc hệ thống nước ngầm, hay bị bay hơi vào khí quyển.
Trong số phân vi lượng truyền thống được dùng thì khoảng 50% bị tích tụ lại trong đất và môi trường xung quanh dưới dạng khó hòa tan.
Việc lạm dụng phân bón hóa học khiến đất trồng ngày càng chai cứng, thoái hóa, mất cân bằng dinh dưỡng, giảm khả năng giữ nước, bị chua hóa.
2.2. Sử dụng hóa chất trừ sâu, diệt cỏ
Việt Nam là một trong những nước sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nhiều nhất thế giới, với lượng tiêu thụ trung bình 3 kg/ha/năm, cao hơn gấp nhiều lần so với mức khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới.
Các chất độc hại trong thuốc trừ sâu ngấm vào đất, hòa tan vào nguồn nước ngầm. Khi mưa xuống nước lại chảy ra sông suối và lại được sử dụng cho nhu cầu sinh hoạt đời sống và tưới tiêu cho cây trồng.
Chính điều này đang đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe con người, tỉ lệ người mắc các bệnh hiểm nghèo ngày càng gia tăng. Phần lớn đến từ việc sử dụng các nông sản thực phẩm tồn dư hóa chất và sử dụng nguồn nước ô nhiễm, môi trường sống ô nhiễm.
2.3. Phương pháp canh tác không bền vững
Việc canh tác độc canh, thiếu luân canh cây trồng khiến đất trồng ngày càng suy thoái.
Việc đốt bỏ các tàn dư thực vật cũng khiến đất mất đi lượng lớn chất hữu cơ trong đất làm giảm độ phì nhiêu của đất.
Các mảnh đất thiếu che phủ, trơ trọi đất khiến đất bị xói mòn rửa trôi nghiêm trọng khi mưa xuống.
Các hợp chất tồn dư trong đất không được loại bỏ mà tích tụ càng nhiều trong đất khiến hệ vi sinh vật đất bị suy thoái nghiêm trọng.
3. Ô nhiễm môi trường đất ảnh hưởng như thế nào?
Ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng nông sản
- Giảm năng suất: Ô nhiễm đất làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây trồng, dẫn đến năng suất vụ mùa bị giảm sút đáng kể.
- Giảm chất lượng: Nông sản trồng trên đất bị ô nhiễm thường chứa hàm lượng chất độc hại cao, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Gây ra các vấn đề về sức khỏe
- Bệnh tật: Tiếp xúc với đất bị ô nhiễm và nông sản có chứa chất độc hại có thể gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư, bệnh về đường hô hấp, bệnh về da. Tỷ lệ mắc bệnh ung thư ở nông dân Việt Nam ngày càng tăng, có liên quan trực tiếp đến việc tiếp xúc với hóa chất nông nghiệp.
- Suy giảm sức đề kháng: Ô nhiễm môi trường đất ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật trong đất, làm giảm khả năng phân hủy chất hữu cơ và cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng, gián tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Ảnh hưởng đến đa dạng sinh học
- Giảm đa dạng sinh vật: Ô nhiễm đất làm giảm số lượng và đa dạng loài sinh vật sống trong đất, ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn và hệ sinh thái.
- Các sinh vật, vi sinh vật có lợi trong đất bị tiêu diệt bởi các hóa chất làm giảm khả năng phân hủy chất hữu cơ và cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng.
Ảnh hưởng đến kinh tế xã hội
- Giảm thu nhập của nông dân: Năng suất giảm, chất lượng nông sản kém dẫn đến giảm thu nhập của nông dân, ảnh hưởng đến đời sống.
- Tăng chi phí sản xuất: Nông dân phải đầu tư nhiều hơn vào phân bón, thuốc trừ sâu để duy trì sản xuất, gây áp lực kinh tế.
Tài nguyên quý giá của con người đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi chính những hoạt động sản xuất. Để có thể giảm thiểu mức độ ô nhiễm của loại tài nguyên này cần sự chung tay thay đổi của những người nông dân.
Đọc tiếp:
