Hướng dẫn làm nông nghiệp bền vững phần I

“Earth user’s guide to permaculture – Hướng dẫn sử dụng đất làm nông nghiệp bền vững” của tác giả Rosemary Morrow là một cuốn sách hướng dẫn cách làm nông nghiệp theo hướng bền vững. Cuốn sách này sẽ giúp chúng ta hiểu hơn về nền tảng sinh thái học, về đất trồng, cách cải tạo đất, cách giữ nước, thiết kế vườn và xây dựng một khu vườn bền vững.

Vì cuốn sách này khá dài nên WAO sẽ cập nhật theo từng phần, mỗi phần sẽ có các chương cụ thể để bạn dễ đọc hơn.

Bài đầu tiên này sẽ có những nội dung sau:

1. Giới thiệu về tác giả
2. Phần I

Chương 1: Bắt đầu làm nông nghiệp bền vững

Chương 2: Đạo đức của nông nghiệp bền vững

GIỚI THIỆU VỀ TÁC GIẢ

Rosemary Morrow là chuyên gia về nông nghiệp, làm vườn, nông thôn xã hội học và giáo dục dành cho người lớn. Bà là một giáo viên được đánh giá cao, đã huấn luyện và giảng dạy về nông nghiệp bền vững trên toàn thế giới (đặc biệt là ở Úc) trong 20 năm qua.

Rosemary được biết đến và được kính trọng trên toàn thế giới với phương pháp tiếp cận hay và rất hiệu quả của mình để tạo ra hệ thống nông nghiệp bền vững trên một phạm vi rất rộng lớn về môi trường, hệ thống nông nghiệp bền vững và thực hiện thành công quy mô cộng đồng trong lĩnh vực đa dạng sinh thái như Uganda, Somalia, Thái Lan, Trung Đông, Bhutan, Úc và Bắc Âu, một số công trình đã được đặt tên.

Kiến thức tuyệt vời của bà về phương pháp làm đa dạng sinh học, an ninh lương thực và các mô hình canh tác bền vững thành công, phát triển nông thôn, luôn đồng hành cùng giáo dục nông nghiệp bền vững hiện nay.

PHẦN I

CHƯƠNG 1

BẮT ĐẦU LÀM NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG

Những nét chủ yếu của nông nghiệp bền vững có thể tóm tắt như sau:

Đó là một hệ thống tạo ra những mô hình định canh lâu bền bằng cách kết hợp quy hoạch và sinh thái.

Đó là một sự tổng hợp hiểu biết truyền thống với khoa học hiện đại, áp dụng cho cả thành thị và nông thôn.

Nông nghiệp bền vững lấy các hệ thống thiên nhiên làm mẫu và hành động hòa hợp với thiên nhiên, nhằm thiết kế những môi trường lâu bền cung cấp những nhu cầu cơ bản cho con ngườì cũng như những hạ tầng xã hội, kinh tế đảm bảo cho những nhu cầu đó.

Nông nghiệp bền vững thúc đẩy chúng ta tham gia có ý thức vào việc giải quyết nhiều vấn đề đặt ra cho chúng ta ở phạm vi địa phương và trên toàn cầu.

THỰC HÀNH NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG THẾ NÀO?

Nông nghiệp bền vững là một giải pháp sáng tạo mà xã hội chúng ta chưa có mẫu. Nó mở cửa đi vào một cuộc sống có chất lượng tốt hơn và cho phép bất cứ ai cũng làm được như thế. Không có rào cản với những con người như giới tính, tuổi tác, tôn giáo, học vấn hay trình độ văn hóa khác nhau. Tôi đã huấn luyện cho nhiều người chưa biết chữ trở thành những người làm nông nghiệp bền vững giỏi.

Bạn hãy bắt đầu từ quy mô nhỏ; quy mô và chi phí không hạn chế chúng ta, dù bạn có một mét vuông hay một triệu héc-ta, bạn vẫn làm được nông nghiệp bền vững. Cách mà bạn hành động kết hợp chặt chẽ với đất đai, và chịu trách nhiệm về cách mà bạn xử lý đất đai, sẽ mang lại cho bạn phần thưởng ngày càng lớn hơn. Nếu suốt cuộc đời bạn, bạn chỉ xây dựng được một nếp nhà đơn giản, không ô nhiễm, tự sản xuất lấy thức ăn, tự cải tạo và khai thác mảnh đất của mình, tự chăm sóc cây cối tự nhiên, thì bạn đã có một cuộc sống đầy đủ, sáng tạo, có ý nghĩa, với sự tự trọng, thỏa mãn và tự chủ của bản thân trong cuộc sống.

Thử vận dụng

Một trong những chìa khóa thành công trong thiết kế các hệ thống nông nghiệp bền vững là khả năng biết quan sát. Điều đó quan trọng vì đó là cách để: “Hành động hòa hợp chứ không chống lại thiên nhiên… nhìn nhận các hệ thống trong mọi chức năng của chúng chứ không đòi hỏi chỉ một mặt hiệu quả của chúng; và để cho các hệ thống tự chúng chứng minh quá trình tiến triển của chúng” (B. Mollison. Nông nghiệp bền vững: Sách cho người thiết kế).

Thông qua những quan sát của mình, bạn sẽ tìm được nguyên nhân và giải pháp cho nhiều vấn đề.

1. Nhìn một bức tường qua cửa sổ. Quan sát những điều bạn thấy. Ghi quan sát vào sổ tay. Các ghi chép có thể là:

• Các đám mây nặng nề đến từ phương Tây.
• Cỏ ở rìa đường đang nở hoa.
• Hai con sáo đậu trên cây bạch đàn.
• Cây cối đã mọc thêm ở hàng rào. 
• Một loài hoa cuối mùa đang tàn.
• Những con chim đầu tiên đến mùa bay về đã đến đậu trên mái nhà phía Đông.

2. Bây giờ quan sát kỹ hơn một chút. Bạn hãy nghe, ngửi và cảm thấy gì. Ghi quan sát vào sổ tay và thử tìm các mối liên hệ, thí dụ: hôm nay khô nóng và mạng nhện chăng nhiều hơn.

3. Mỗi ngày làm lại quan sát đó. Bạn sẽ thấy ngày càng rõ hơn những thay đổi theo các mùa, đó là nhân tố quan trọng cho thiết kế.

4. Bắt đầu tìm hiểu các loại tài nguyên mà bạn sẽ cần sau này khi thiết kế khu vườn của mình. Các tài nguyên này thường là những phế liệu – gạch cũ, mảnh gỗ, rơm, cỏ khô đã cắt ngắn, thân cây ăn quả đã thu hoạch, v.v..

Ghi chép mọi kết quả tìm tòi vào sổ: chỗ cất, chất lượng phế liệu, có thể dùng vào việc gì…

CHƯƠNG 2

ĐẠO ĐỨC CỦA NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG

Các đạo đức của nông nghiệp bền vững là:

• Giữ gìn Trái đất.
• Giữ gìn cư dân.
• Phân phối những thứ dư thừa.
• Giảm tiêu thụ.

Các nguyên lý được trình bày trong hình 2.1.

Nông nghiệp bền vững có nhiều chiến lược và kỹ thuật giúp ta thực hiện các nguyên lý, thí dụ, ta dự định chống hạn cho đất của mình bằng giảm lượng nước chảy đi và trữ nước tăng lên. Để thực hiện chiến lược ấy, ta có thể dùng những kỹ thuật như trồng cây trên đất dốc, xây các đập chứa nước, tạo các hố giữ nước xung quanh.

Mặc dầu các nhà chuyên môn về nông nghiệp bền vững tán thành cùng những đạo đức và nguyên lý, chiến lược và kỹ thuật mà họ sử dụng rất khác nhau vì không bao giờ có hai môi trường hoàn toàn giống nhau và chỉ có trí tưởng tượng mới hạn chế được sự sáng tạo chiến lược và kỹ thuật. Tuy nhiên, cần nhớ là, kỹ thuật và chiến lược bao giờ cũng phải được quyết định phù hợp với đạo đức và nguyên lý.

Tất nhiên không thể nghĩ rằng, một mô hình của nông nghiệp bền vững trở thành đơn giản bằng cách liệt kê ra những đạo đức và nguyên lý. Bảng sau đây đưa vào thêm những đặc trưng chủ yếu của nông nghiệp bền vững. Mỗi đặc trưng này sẽ được nghiên cứu trong các chương tiếp theo.

* Các mô hình sử dụng đất quy mô nhỏ, theo hướng thâm canh.

• Đất đai canh tác phải được sử dụng có hiệu quả và thâm canh.
• Đất ở rìa phải được bảo vệ trong (hoặc phục hồi lại theo) những hệ sinh thái tự nhiên.
• Cảnh quan phải thay đổi tốt hơn và trở nên hấp dẫn.
• Công việc lao động nhiều nhất phải được làm gần nhà và dễ sắp xếp.

* Đa dạng hóa: đa dạng hóa các loại sản xuất, các chế độ canh tác, năng suất, ổ sinh thái, chức năng, vai trò xã hội, lao động.

* Kết hợp nhất thể hóa nhiều bộ môn: bao gồm nông nghiệp, lâm nghiệp, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, thiết kế các khu hoang dã, xã hội học, kinh tế học.

* Tính bền vững lâu dài: các hệ thống nông nghiệp bền vững được thiết kế để đối phó với những tai biến môi trường như ô nhiễm do nhiệt và thủng tầng Ôzôn.

* Sử dụng các động vật hoang, động vật nuôi và các loài thực vật.

• Động vật là một bộ phận nhất thể hóa vào hệ thống.
• Các loài địa phương, loài hiếm, loài có nguy cơ bị tiêu diệt được đưa vào hệ thống, sử dụng những đặc điểm tự nhiên của đất, cây và con.
• Các tài nguyên năng lượng và sinh học (kể cả nước và đất) được bảo toàn, tái tạo, tự điều chỉnh và tự tái sinh.

Thử vận dụng

1. Trong sổ tay, ghi những nguyên lý mà bạn cho là quan trọng nhất đối với mình. Hãy nghĩ rằng việc áp dụng những nguyên lý ấy quan trọng đến mức nào đối với đời sống của bạn.
2. Quan sát thật chu đáo địa điểm của bạn định thiết kế. Địa điểm ấy có thể phù hợp thế nào với những đặc trưng của nông nghiệp bền vững?
3. Tìm ra càng nhiều càng tốt những cây và con mà bạn có thể sử dụng trong vườn của mình. Đó là một sự đánh giá tính đa dạng của khu vườn đó. Sau này, bạn sẽ thấy được cách làm thế nào để tăng tính đa dạng trong vườn của mình.

Đọc các phần tiếp theo:

Phần II

Phần III

Phần IV

Vân Hồng

Xem thêm về: Mô hình canh tác

Danh mục: Tủ sách nông nghiệp